چرا جمعیت ۹۱ میلیونی ایران دروغ است؟

به گزارش مجله خبری نگار، نشست خبری محمد جواد محمودی رییس موسسه تحقیقات جمعیت کشور با موضوع آخرین تحولات جمعیتی کشور برگزار شد.

ریشه اختلافی که آمار‌های جمعیتی ایران را غلط اعلام کرد

رئیس موسسه تحقیقات جمعیتی کشور با اشاره به اعلام جمعیت ۹۱ میلیون نفری ایران که به تازگی از سوی سازمان ملل مطرح شده بود، گفت: سازمان ملل هر دو سال یکبار گزارش‌های جمعیتی را منتشر می‌کند و گزارش سازمان ملل تا سال ۲۰۱۸ با داده‌های مرکز آمار ایران مطابقت داشته است، اما ریشه اختلافات از گزارش سال ۲۰۱۹ شروع می‌شود.

وی اظهار کرد: درسال ۲۰۱۶ سازمان ملل جمعیت ایران را ۸۰ میلیون و ۲۷۷ هزار نفر، برای سال ۲۰۱۹، ۸۲ میلیون و ۹۱۴ هزار نفر، برای سال ۲۰۲۱، ۸۷ میلیون و ۹۲۳ هزار نفر، برای سال ۲۰۲۲، ۸۸ میلیون و ۵۵۱ هزار نفر، برای سال ۲۰۲۴، ۹۱ میلیون و ۵۶۸ هزار نفر اعلام کرد. اگر امار‌های سازمان ملل را با مرکز آمار مقایسه کنیم، میبینیم سازمان ملل آنچه که اعلام کرده تا سال ۲۰۱۹ هیچ تفاوتی با آنچه که مرکز آمار اعلام می‌کند ندارد و میزان اختلافات بسیار کم است. اما ریشه همه اختلافات از گزارش مربوط به سال ۲۰۱۹ شروع می‌شود.

محمودی درباره علت این اختلاف توضیح داد: آخرین آمار ایران مربوط به سال ۲۰۱۶ است؛ سازمان ملل در اعلام گزارش جمعیت ایران در سال ۲۰۱۹، نرخ باروریِ ایران را ۲.۱۵ اعلام در نظر گرفت، درحالیکه نرخ باروری کل در سال ۲۰۲۲ از سوی سازمان ملل ۱.۷۷ اعلام شده است. این درحالیست که در سال ۲۰۱۶ مرکز آمار ایران رسما نرخ باروری را ۲.۰۱ اعلام کرده بود. به دنبال گزارش سال ۲۰۱۹ رسماً به سازمان ملل اعتراض کردیم چراکه وقتی این توضیحات را دادیم همین موضوع را درگزارش سال ۲۰۲۲ و ۲۰۲۴ اصلاح کردند. در واقع ارسال نامه ما به سازمان ملل باعث اصلاح نرخ باروری شد.

وی با بیان اینکه در حال حاضر نرخ باروری در ایران ۱.۶ است، افزود: آمار ایران براساس سال پایه (۱۳۹۵) ۷۹ میلیون و ۹۲۶ هزار نفر بوده است درحالیکه سازمان ملل آن را ۸۳ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر در نظر گرفت. در نظر گرفتن نرخ باروری بیش از حد برای ایران از سوی سازمان ملل موجب شد جمعیت ایران براساس آمار‌های سازمان ملل به صورت افزایشی شدت گیرد به‌گونه‌ای که سازمان ملل آمار جمعیتی ایران را در سال ۱۴۳۰، ۱۰۳ میلیون نفر پیش‌بینی کرده و این درحالیست که مرکز آمار جمعیت ایران را در سال ۱۴۳۰، ۹۳ میلیون نفر پیش‌بینی کرده است. بر همین مبنا نیز جمعیت ایران نیز براساس آمار ۲۰۲۴ سازمان ملل نیز ۹۱ میلیون نفر اعلام شده است درحالیکه باتوجه به نرخ باروری ۱.۶ در ایران در حال حاضر جمعیت ایران ۸۵ میلیون و ۹۰۰ هزار نفر است.

رئیس موسسه تحقیقات جمعیتی کشور تاکید کرد: با توجه به این اتفاق در گزارش‌­های مختلف سازمان ملل، انتظار است مرکز آمار ایران به عنوان دستگاه متولی آمار ضمن بررسی تخصصی­‌تر اتفاق رخ‌داده، موضوع را به نحو مقتضی به اداره امور اقتصادی و اجتماعی بخش جمعیت سازمان ملل متحد، منعکس و تا حصول نتیجه پیگیری کند.

وی در توضیح بیشتر این موضوع بیان کرد: تفاوت در اعداد مفروض به طورقابل توجهی باعث کم یا بیش برآوردی جمعیت در سال‌های آتی خواهد شد. همانطور که می‌بینید این موضوع برای ایران باعث شده است که پیش بینی جمعیتی سازمان ملل از سال ۲۰۰۶ (۱۳۸۵) تا ۲۰۵۱ (۱۴۳۰) در مقایسه با آمار رسمی ایران بین سه تا حدود پنج و نیم میلیون نفر بیش برآوردی داشته باشد. اخلاف اساسی از آنجا شروع شده است که سازمان ملل برای سال ۲۰۱۶ از آمار‌های رسمی جمهوری اسلامی استفاده نکرده است. حدود ۴ میلیون اختلاف در سال ۲۰۱۶ را اگر حذف کنیم با توجه به اینکه سازمان ملل از نرخ باروری مورد توافق نسبی استفاده می­کند، در بلند مدت قابل اغماض است.

رئیس موسسه تحقیقات جمعیتی کشور در بخش دیگری از این نشست نیز به وضعیت تعداد اتباع افغانستانی اشاره و اظهار کرد: سالانه به ۴۰ تا ۵۰ هزار نفر اتباع مجاز افغانستانی که در بیمارستان متولد می‌شوند، شناسنامه می‌دهیم.

وی ادامه داد: در حال طراحی برنامه‌ای هستیم که در شورای ملی عطف تصویب شده است، این طرح ارزیابی اثرگذاری قانون ملی جوانی جمعیت است که قانون سه سال بیشتر اجرا شده است، سیاستمداران، متخصصان و کارشناسان، مطالبه گری کرده اند که این قانون چقدر تأثیر گذاشته است، می‌دانید این قانون هم در دولت گذشته بوده است.

وی با تأکید بر اینکه آیت الله شهید رئیسی هم بر نظارت بر قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت تأکید داشتند، گفت: در آخرین سخنرانی شهید رئیسی، توصیه‌ای درباره قانون جمایت از خانواده و جوانی جمعیت داشتند و گفتند که این قانون باید ارزیابی شود، اما منشأ ارزیابی این قانون به یکسال برمی گردد که در شورای ملی عطف طرح را تصویب کردیم و آن را به ستاد ملی جمعیت ارائه دادیم.

محمودی در ادامه به برخی از آمار‌های جمعیتی دنیا اشاره و خاطرنشان کرد: براساس آخرین گزارش سازمان ملل در سال ۲۰۲۴، جمعیت دنیا ۸ میلیارد و ۵۶ میلیون و ۵۰۶ هزار نفر است این برای اول سال بود، جمعیت دنیا در تیرماه ۲۰۲۳ به ۸ میلیارد و ۹۱ میلیون و ۷۳۵ هزار نفر رسیده است؛ که از این میزان ۴ میلیارد و ۶۹ میلیون و ۳۵۲ هزار نفر از آنها مرد و ۴ میلیارد و ۲۲ میلیون و ۳۸۳ هزار نفر زن هستند. تراکم جمعیتی ۶۲ نفر به ازای هر کیلومتر مربع است، به طور متوسط سالانه ۷۰ میلیون و ۴۵۹ هزار نفر به جمعیت دنیا اضافه می‌شود، نرخ رشد جمعیت دنیا براساس آخرین امار ۸۷ صدم درصد است. تعداد سال‌هایی که لازم است با این میزان نرخ جمعیت تا جمعیت دنیا به دوبرابر برسد یعنی ۱۶ میلیارد نفر شود ۷۹.۶ است یعنی ۸۰ سال طول می‌کشد. دوبرابر شدن جمعیت دنیا با این عدد به دست می‌آید.

وی به نرخ تولد در دنیا هم اشاره و عنوان کرد: سالانه ۱۳۲ میلبیون و ۱۱۰ هزار نفر به دنیا می‌آیند. نرخ باروری کل دنیا به طور متوسط ۲.۲۵ است، نرخ خالص تجدید نسل است، به این معنا که هر دختر به طور متوسط چند نفر را جایگزین خود می‌کند که عدد ۱.۴ نشان را می‌دهد. در دنیا از هر هزار تولد ۵۱۲ تولد پسر و ۴۸۸ نفر دختر هستند. 
رئیس موسسه تحقیقات جمعیتی کشور در ادامه، توجه به نرخ باروری در ایران را مهم ارزیابی کرد و گفت: ما در ایران نرخ باروری کشور ۱.۶ است، در برنامه هفتم توسعه در نظر داریم این نرخ را به ۲.۵ برسانیم، با این حال عدد ۲.۱ نرخ جایگزینی است و کار بسیار سختی است. میانگین سال فرزندآوری در دنیا هم ۲۸.۲ است، این سن فرزندآوری است.

وی همچنین تأکید کرد: ۶۱ میلیون و ۶۵۲ هزار نفر نرخ مرگ است که از دنیا می‌روند. مرگ و میر مردان ۳۳ میلیون و ۳۸۴ هزار نفر، مرگ و میر در زنان ۲۸ میلیون و ۶۷ نفر است، زنان کمتر از مردان از دنیا می‌روند. نرخ مرگ و میر ۷.۶ است.

محمودی درباره زنانه شدن سالمندی هم هشدار داد و عنوان کرد: امید به زندگی در زنان حدود ۵ سال بیشتر از مردان است و خطر سالمندی جمعیت را تهدید می‌کند زنانه شدن سالمندی است. 

رئیس موسسه تحقیقات جمعیتی کشور خاطرنشان کرد: برای آنکه یک پیش بینی جمعیتی داشته باشیم، باید جمعیت سال پایه را داشته باشیم، مثلا در سرشماری سال ۱۳۹۵ جمعیت کشور حدود ۸۰ میلیون نفر بوده است، جمعیت پایه، نرخ باروری که ۱.۶ است، امید به زندگی که سن ایران ۷۶ سال است. می‌خواهیم ایت عدد به ۲.۵ برسد و در نتیجه این‌ها نرخ جمعیت پیش بینی شده در می‌آید. یکی دیگر از شیوه‌های بررسی این است که جمعیت سال پایه را در نظر می‌گیریم، نرخ تولد و مرگ و میر را در هم کسر می‌کنیم و نتیجه آن می‌شود یک نرخی مانند ۶۰۰ هزار.

اگر از سال ۱۳۹۵ جمعیت ما ۸۰ میلیون نفر باشد، سالانه ۶۰۰ هزار اضافه کنیم و پس از ۸ سال این جمعیت به ۸۸ میلیون نفر می‌رسد. اگر کسی بخواهد این عدد جمعیت را زیر سوال ببرد باید بگویم سرشماری سال ۱۳۶۵ را زیر سوال ببرد.

وی در پاسخ به برخی آمار‌های جمعیتی درباره ایران، تصریح کرد: اینکه برخی از دوستان می‌گویند جمعیت ایران به ۹۱ میلیون نفر رسیده است، گفتند بروید دنبال مراجع رسمی، این که پاسخ نمی‌شود، مرکز آمار باید می‌آمد توضیح می‌داد که می‌گفت این آمار درست نیست و ما هم توضیح می‌دادیم، اما فعلا ثبت احوال و مرکز آمار سکوت کرده اند.